Abstract:
بررسیها نشان میدهد تاریخ نویسی در شیوهها و سبکهای گوناگون آن، در قرون یازدهم و دوازدهم هجری رواج بسیاری داشته است. کتاب بحیره اثر میر محمد هاشم فزونی استرآبادی، از نویسندگان قرن دهم و یازدهم هجری قمری، از جمله آثار تاریخی، با رویکرد موضوعی است، که به لحاظ گستردگی و تنوع مطالب و سبک بیان، از اهمیت ویژهای برخوردار است.
موضوع بخش عمدهای از کتاب بحیره اختصاص دارد به مکارم اخلاق و عدالت، کرامات، خوارق عادت ، خونریزها و جنگها، عبرتها، شکوهمندیها و جشنهای پادشاهان. بخش دیگری از موضوعات این کتاب، درباره حالات و حکایتهای مربوط به وزرا و برخی خاندانها و منجمین و اشراف و پهلوانان و سخاوتمندان است.
پرداختن به مباحث جغرافیایی از قبیل توصیف دریاها و نهرها و خشکیها و چشمهها و کوهها و سنگها و بدایع و شگفتیهای طبیعی بخش دیگری از مباحث کتاب بحیره است. همچنین بیان نکاتی دربارة مار، اژدها، درختان، امور بدیعه، غرایب تولدها، جن، پری، سگ، طلسمات و پرندگان ونیز مطالبی دربارة شگفتیهای جزایر، عمارتها، وجه تسمیه بلدان و القاب و سایر موارد بخشهای پایانی این کتاب راتشکیل میدهد. کتاب بحیره از جمیع مرزبندی زمانی و مکانی برخوردار نبوده و علاوه بر نکات تاریخی، در قلمرو اسطورهها و افسانهها نیز وارد شده است.
Machine summary:
استرآبادی، بحیره ، تاریخ ، سبک مقدمه : کتاب تاریخی بحیره ، اثر گرانمایۀ میر محمد هاشم قزوینی استرآبادی از جمله آثار تاریخی قرن دهم و یازدهم هجری است که سه نسخه خطی از آن ، یکی در کتابخانۀ آیت الله العظمی مرعشی نجفی و دو دیگر در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی موجود است .
در تذکره عرفات العاشقین ضمن معرفی میر محمود فزونی استرآبادی و میر محمد هاشم فزونی استرآبادی، دربارة اینکه کدامیک از این دو صاحب کتاب بحیره است مطلبی آورده نشده است .
٥. در کتاب صبح گلشن به جای میر محمود از میر محمد فزونی استرآبادی با ذکر همان تعاریفی که دربارة میرمحمود فزونی در بیشتر تذکره ها آمده ، نام برده شده است و این رباعی که تذکره ها آن را به میر محمود فزونی نسبت داده اند به میر محمد فزونی منسوب میکند.
در تذکرة گلشن رضوان هم به همان مطالبی که در تذکره های میخانه و عرفات العاشقین دربارة میر محمود و محمد هاشم فزونی استر آبادی آمده به صورت کوتاه اشاره کرده است .
در کتاب کاروان هند هم در ذیل نام فزونی همان مطالب ذکر شده در تذکره میخانه دربارة میر محمد هاشم فزونی استر آبادی نقل گردیده .
در چاپ سنگی کتاب بحیره که به سال ١٣٢٨ در تهران به چاپ رسیده ، نام مؤلف میر محمد فزونی درج گردیده که ظاهرا مبنای ایشان نسخه کتابخانه آیت الله مرعشی بوده است .
با توجه به بررسیهای صورت گرفته و بر مبنای دلایل موجود که به برخی از آنها اشاره گردید، نویسنده کتاب بحیره میر محمد هاشم فزونی استر آبادی است .