Abstract:
تشبیه یکی از مهمترین و محوریترین عناصر در حوزة علم بلاغت و بیان و نشان دهندة وسعت خیال و زاویه دید شاعر است . زیب النساء هندوستانی (مخفی) از شاعرانی است که تشبیه در دیوان او جایگاه ویژه ای داشته و به دو دسته فشرده و گسترده تقسیم میگردد و از لحاظ عناصر مشبه به و تازگی آن ، وجه شبه ، طرفین تشبیه ، اشکال ، پویایی و ایستایی و بسامد انواع تشبیه قابل تامل است . در این پژوهش توصیفی-تحلیلی، جایگاه و چگونگی کاربرد تشبیه در دیوان زیب النساء مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است . نتیجه پژوهش حاکی از آنست که سادگی، حسی به حسی بودن طرفین تشبیه و بسامد بالای تشبیه بلیغ ، مهمترین ویژگی تشبیهات فشرده – با ٧٦٠ مورد و ٧٦/٣٣ درصد- در دیوان زیب النساء بوده که این ویژگی در برابر تشبیهات گسترده - با ١٨٩ مورد و ٢٠/٦٦ درصد- و عوامل دیگری چون : محیط زندگی و تعصب خانوادگی، وجود ردیفهای فعلی و اسمی و قلت تشبیهات مرکب و نو، موجب ایستایی و عدم نوآوری در تشبیهات شعر وی گردیده است و برخلاف پیچیدگی چنان در سبک هندی، تصاویر تشبیهی در دیوان مخفی ساده و به راحتی قابل فهم میباشد.
Machine summary:
نتیجۀ پژوهش حاکی از آنست که سادگی، حسی به حسی بودن طرفین تشبیه و بسامد بالای تشبیه بلیغ ، مهمترین ویژگی تشبیهات فشرده – با ٧٦٠ مورد و ٧٦/٣٣ درصد- در دیوان زیب النساء بوده که این ویژگی در برابر تشبیهات گسترده - با ١٨٩ مورد و ٢٠/٦٦ درصد- و عوامل دیگری چون : محیط زندگی و تعصب خانوادگی، وجود ردیفهای فعلی و اسمی و قلت تشبیهات مرکب و نو، موجب ایستایی و عدم نوآوری در تشبیهات شعر وی گردیده است و برخلاف پیچیدگی چنان در سبک هندی، تصاویر تشبیهی در دیوان مخفی ساده و به راحتی قابل فهم میباشد.
شیوة پژوهش در این مقاله توصیفی- تحلیلی در ابتدا کل دیوان مورد بررسی قرار گرفت و نمونه های تشبیهی آن استخراج گردیده و برای جلوگیری از اطالۀ کلام ، به جز ابیات معدودی بعنوان شاهدمثال ، بسیاری از شواهد و انواع مربوط به تشبیه با ذکر شمارة بیت و صفحه بیان شده است و شیوة ارجاع شواهد چنین است که اعداد ذکر شده در مقابل ترکیبات اضافی و زیر ابیات به ترتیب از چپ به راست ، شماره بیت و شماره صفحه میباشد.
توجه به شاعر بزرگی چون حافظ ، و قوة تخیل و ثبت لحظات و حالات روحی، موجب خلق تصاویر ساده و در عینحال زیبا در دیوان زیب النساء شده است ، که در این میان تشبیه از عناصر مهمی است که وی بیشترین توجه را به آن داشته و به مدد آن تصورات ، مکنونات قلبی، ناکامی و شادیهای خود را ابراز میدارد.