Abstract:
ملا محمدطاهر کشمیری متخلص به غنی کشمیری شاعر توانمند ادب فارسی در قرن یازدهم هجری است. شعر او همه ویژگیهای سبک هندی را در خود جمع کرده است. مضمونسازی از ویژگیهای برجسته شعر اوست. "آیینه" از مضامین اصلی و پر بسامد در دیوان این شاعر است. غنی با اجزای آیینه مانند چراغ، قاب، پشت، خانه و چشمه آیینه تصویرسازی میکند. ویژگیها و خصایص آیینه نیز مورد توجه اوست از جمله صفا و جلا، سادهرویی و زنگار بستن آن. بیشترین مضمون در ارتباط با مفاهیم و مضامین مرتبط با آیینه شکل میگیرد از جمله آیینه و دم و نفس، آیینه و نمد، آیینه و غبار، آیینه و اسکندر، آیینه و نان خشک، آیینه و طوطی، آیینه و خاکستر، آیینه و زانو ... غنی از مضمون آیینه در تصویرسازیهای بلاغی از جمله تشبیه ، تمثیل و تشخیص نیز استفاده میکند. بررسی این مضمون در شعر غنی نشاندهنده توانایی این شاعر در مضمونپردازی است.
Machine summary:
غنی در بیـانی شـــاعرانه زنگار را بر آیینه مانع عیبجویی آن میداند: خـاطر غمــاز زیر بــار کلفــت بهتر اســــت ســـد راه عیبجویی گشـــت زنـگ آیینـه را (ص: ١٢) همچنین در تعلیلی شاعرانه و زیبا میگوید: ســـاخـت در پـرده زنگـار نهـان چهره خویش کـرد تـر شــــرم رخ یــار مـگـر آیـنــه را (ص: ٢٤) در بیتی دیگر شاعر دل خود را همچون آیینه ای میداند که سخنگویان بی معنی موجب زنگار گرفتن آن میشوند: مکـدر میشـــود دل از ســـخنگویـان بی معنی برین آیینـه رنــگ طوطیــان زنگـار میگردد (ص: ٨٥) سادهرویی آیینه آیینه سادهرو و بی هیچگونه نقش و نگار و آرایش است : یــار بــا آیـیـنــه مـیگویــد ز روی التفــات ســـادهرویـان دوســـت میـدارند روی ســـاده را (ص: ١٩) سادهرویی آیینه ساده لوحی آن را نیز تداعی میکند: ســـاده لوحـان را نبـایـد تربیـت کردن غنی گشــت چون آیینه روشــن ، شــد به روشــنگر طرف (ص: ١٢٤) ٣-٣- مفاهیم و مضامین مرتبط با آیینه آیینه و دم و نفس آه موجب کدر شـــدن و زنگار زدن آیینه های فلزی میشـــود که غنی از آن به عنوان نقاب صورت آیینه یاد میکند: ز بزم گفتگو خود را نهـان ســـازنـد خـاموشـــان نقـاب صـــورت آیینـه از تـار نفس بـاشـــد (ص: ٨٤) اما گاهی نفس نه تنها موجب کدورت آیینه نیست بلکه آن را جلا میدهد: چـون غنی هرکس کـه دم از خـاکســـاری میزنـد مـیـتـوانــد کـرد روشـــن از نـفـس آیینــه را (ص: ١٢) نفسهای سوخته چونان خاکستر سبب روشنی آیینة دلند: میپــذیرد ز خموشـــی دل بی نور صـــفــا نفس ســـوختـه خاکســـتر این آینه اســـت (ص: ٥٠) آیینه و نمد آیینه های شـیشـه ای را برای آنکه نشـکند در نمد میپوشـاندند و به نظر میرسد آیینه های آهنین را برای آن کـه زنگ نزد در نمد قرار میدادهاند زیرا نمد آب را به خود جذب نمیکند.