Abstract:
یکی از دلایل تاثیرگذاری و همچنین ظرافت کلام سعدی در گلستان بواسطه طنز موجود در آن است، که در مقاصد گوناگون و با شگردهای متفاوت ایجاد میشود. در این راستا، کاربرد بلاغت، یکی از روشهاییست که موجب برجسته سازی طنز در گلستان میشود. در این پژوهش پس ارائه تعریف، نیز بیان هدف و فایده طنز، پیشینه مختصری از آن در ادبیات فارسی آورده شد. سپس طنز بکار رفته در گلستان مورد ارزیابی قرار گرفت. چگونگی استفاده سعدی از صنایع مختلف بلاغی، بخصوص صنایع بدیعی و فنون بیانی، محور اصلی کار است که در این راستا حکایتها و نمونه¬های مورد نظر گلستان را که از لحاظ طنزآمیز بودن برجسته تر بودند و بلاغت و صنایع ادبی در ایجاد آنها نقش موثرتری ایجاد میکند، مورد ارزیابی قرار گرفت و در خاتمه نیز پس از نموداری که نشان دهنده میزان استفاده از صنایع مختلف بلاغی مختلف است، به هدف استفاده سعدی از فنون بلاغی و ادبی برای ایجاد طنز اشاره شده است.
Machine summary:
چگـونگی استفاده سعدی از صنایع مختلف بلاغی ، بخصوص صنایع بدیعی و فنون بیانی ، محور اصـلی کار است که در این راستا حکایتها و نمونه های مورد نظر گلستان را کـه از لحـاظ طنزآمیـز بودن برجسته تر بودند و بلاغت و صنایع ادبی در ایجاد آنها نقـش مـؤثرتری ایجـاد میکنـد، مورد ارزیابی قرار گرفت و در خاتمه نیز پس از نموداری که نشان دهندة میـزان اسـتفاده از صنایع مختلف بلاغی مختلف است ، به هدف استفاده سعدی از فنـون بلاغـی و ادبـی بـرای ایجاد طنز اشاره شده است .
در کل باید گفت : آثار ادبی طنزآمیز در ادبیات فارسی دو دسته اند: یـک دسـته آثـاری هستند که کاملا اختصاص به طنز دارند،از جمله رساله دلگشا و اخلاق الاشراف عبید زاکانی و دسته دیگر آثاریند که موضوع آنها طنز نیست ولی در اثنای آنها با حکایات ، قطعـات و یـا ابیات طنزآمیز بر میخوریم ،که گلستان سعدی خود از این نمونه است .
اما آنچه در این مقاله قرار است بررسی شود، آن بخـش از طنـز گلسـتان اسـت کـه بـه صنایع بلاغی مربوط میشود.
البته این نیز در جملات ، حکایات و اشعار مختلف ثابت نیسـت و مـثلا ممکن است در یک حکایت یا بیت طنز موجود بخاطر ایهام ، تشبیه و یا استعارة بکـار رفتـه در آن نباشد بلکه عامل دیگری در ایجاد طنز دخیل باشـد و حتـی گـاهی عوامـل مختلـف دست در دست هم میدهند تا متن را طنزآمیز سازند و در این بـین قسـمتی از آن بواسـطة بلاغت و عناصر بلاغی باشد.
بـا توجـه بـه بسامد این موضوع در گلستان و آوردن چندحکایت طنزآمیز ظریف در ایـن زمینـه ، کـه بـا بزرگنمایی نیز همراه است ، میتوان پی برد که اهمیت آن برای سعدی تا چـه انـدازه اسـت .