Abstract:
انسان، با توجه به زندگی اجتماعی و ارتقای درجات اخلاقی و با اتکا بر نیروی عقل و نطق و گاهی به منظور« تنازع برای بقا »، از مشاجره و« ستیزه گفتاری » مبرا نیست.
« مناظره» و« سوال وجواب» نیزازجلوه های بارز اینگونه برخوردهاست که با مروری برمتون ادب فارسی و دستیابی به نمونه هایی متنوع، از گذشته تا به امروز، درمییابیم که این فن، گاهی صرفا و در اغلب آثار بصورت ضمنی، مورد توجه شاعران و نویسندگان بوده است. باعنایت به گستردگی و ژرفای اقیانوس ادب فارسی وغنای گنجینه های گهربار ذوق نویسندگان و شاعران، آثار نظم را مورد تاکید قرار داده، به جلوه هایی ازمناظره با توجه به پیرنگهای گوناگون از قبیل انواع ادبی، شکل ظاهرو قالب، هدف، حجم، موضوع، نتیجه، طرفین، ذکر یا حذف گفتم و گفتا، کاربرد آرایه های ادبی، روش و لحن میپردازیم تا مشخص شود فن مناظره در هر یک از دوره های سبکی چه ویژگیهایی داشته است .
Machine summary:
١٣٧٣ ص١٥٦) درآثاری چون : «صدای سخن عشق انوری ٢٧١» ، « حکیم بـانوی شـعر ایـران چـاووش اکبری ١٢٩»،« تاریخ ادبیات فارسی هرمان اته ٤٥»، « دانشنامة ادب فارسی حسـن انوشـه »، مجموعه مقالات « محقق نامه ٥٢٣» ، «ادبیات غنـایی ایـران اسـماعیل حـاکمی ٨٢» و معدودی کتابها و رساله های دیگر، از این فن به ظاهر « سـؤال و جـواب » - بگونـه ای کـه حس برتریجویی و چیرگی مطرح باشد- سخن به میان آمده که با بررسی گونه های متنوع آن اعم از نظم و نثر به نکته های باریکتر از مو برمیخوریم که وقتی با قراین و شواهد همـراه گردند ، نموده میشوند و نگارنده تنها توانسته به توصیف بارقه هایی از آن بپردازد.
با دیدی اجمالی میتوان به جرأت اظهار کرد کـه منـاظره از نخسـتین دوره هـای شـعر فارسی ، یعنی از دوران رواج سبک خراسانی با تنوع فراوان وجـود داشـته و در دوران سـبک عراقی علاوه بر غزل در ادبیات داستانی - غنایی ، فراوانی بسامد یافته ، در عصر تداول سـبک هندی ، کمی فروکش کرده ، بگونه ای که در دیوان دو شاعر برجستة این سبک ، یعنی صـائب در ایران و بیدل دهلوی در هندوستان ، هیچ نمونه ای از مناظره یافت نشـده اسـت ؛ در دورة بیداری (عصر مشروطه )، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفتـه کـه از آن میـان میتـوان بـه مناظرات بهار و پروین اعتصامی اشاره کرد.