Abstract:
یکی از عوامل موثّر بر سبک هر نویسنده یا شاعر، در نظر گرفتن حال مخاطب است. شاعر یا نویسندة توانا، اثرخویش را بگونه ای مدوّن میسازد که خواننده آن را بفهمد و بپسندد، بویژه اگر هدف، تعلیم و تبلیغ فکر یا بیان اصول و مبانی مکتبی باشد.
آنچه در این پژوهش مورد توجّه است سبک بیان مطالب عرفانی در تمهیدات عین القضات و نحوة ارتباط قاضی با مخاطبان است. تمهیدات از نظر زبانی و محتوایی در میان آثار عرفانی، اثری استثنایی است و بسیاری از رویکردهای نظری و آموزه¬های عملی عین القضات در آن بازتاب یافته است. قاضی در این کتاب، مطالب را صریح و بی¬تکلّف بیان کرده، بگونه ای که گاهی متن به زبان محاوره نزدیک میشود، عین القضات خواننده را در نوشتار مورد خطاب قرار میدهد و ارتباط او با مخاطب بقدری قوی و زنده است که گویی با او گفتگو میکند. گاهی قاضی مخاطب را نمیشناسد، با اینحال، به بهترین وجه با او ارتباط برقرار میسازد و با کاربرد امر و نهی حضور مخاطب را در جریان کلام زنده و پررنگ میسازد و با جمله¬های پرسشی فراوان توجّه مخاطب را جلب کرده به شنیدن مطلب عرفانی ترغیب میکند.
Machine summary:
قاضی در این کتاب ، مطالب را صریح و بی تکلف بیان کرده ، بگونه ای کـه گاهی متن به زبان محاوره نزدیک میشود، عین القضات خواننده را در نوشتار مورد خطاب قرار میدهد و ارتباط او با مخاطب بقدری قوی و زنده است که گویی با او گفتگـو میکنـد.
» (حلبی ،٤١٩:١٣٧٦) این پژوهش برآنست به بررسی ویژگیهای سبکی تمهیدات عین القضات و بیان شـیوه هـایی بپردازد که قاضی به زیبایی آنها را در راستای مقصود مورد نظر خود بکار گرفتـه اسـت تـا مطالب را برای خواننده ، درونی و ملموس سازد.
از نظر عین القضات ، هدف از نوشتن ، بیشتر بکار بردن جملاتی اسـت کـه موجـب از بـین بردن فاصلة میان نویسنده و خوانندة متن ، جلب توجه مخاطب ، تأثیر بیشتر کلام و در نتیجه موفقیت در تعلیم و بیان تجربه های عرفانی میشود.
- اصوات و شبه جمله یکی دیگر از ویژگیهای سبکی عین القضات کاربرد اصوات و شـبه جملـه هـایی اسـت کـه برای تحذیر بکار برده و در تمهیدات تکرار شده اند که این تکرارها علاوه بر تقویـت جنبـة خطابی نثر در انتقال حالات عاطفی نویسنده به خواننده نیز یاری میرساند.
با وجود این ، عین القضات بگونه های ذیل به ترجمة عبـارات عربـی موجـود در تمهیـدات پرداخته است : ١- یکی از شیوه های قاضی آن است که تنها مفهوم کلی یا ترجمة آیه یا حدیث یا عبـارت عربی را می آورد و از ذکر اصل آن پرهیز میکند: «مثال کافر چون درخت خشک باشـد کـه میوه ندهد و سخت باشد جز بریدن را نشاید.