Abstract:
راه، عامل توسعه و پیشرفت کشورها و ملت ها بوده است و تبادل فرهنگی ، اجتماعی و اقتـصادی بـین ملت ها، اقوام و تمدنها در طول تاریخ از طریق راهها و جادههای مواصلاتی صـورت پذیرفتـه اسـت . بررسی های تاریخی و باستان شناختی نشان می دهد که در گذشته جادهها و راههای مهمی برای ارتبـاط شهرها و مراکز تمدنی در پهنه فلات ایران ایجاد شده است . در این نوشتار تلاش شده تا به طور اجمال اهمیت جاده ابریشم بر شکل گیری توسعه در نواحی پیرامونی خود به ویژه در فلات ایران مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش با بهرهگیری از روش تاریخی - مقایسه ای و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای مـی - باشد. بررسی های تاریخی در این پژوهش نشان می دهد که جـاده ابریـشم مهمتـرین شـاهراه ارتبـاطی تاریخی مشترک میان تمدنهای کهن دنیای گذشته و عاملی در همسازی و هماهنگی اقـوام بـشری در شکل دادن تمدنهای گوناگون تاریخی بوده است . این راه شریان حیاتی اقتصاد کشورهای پیرامون خود در طول دورانهای تاریخی بوده و عبور کاروانهای بزرگ کالا درآمد سرشاری در مبادی گمرکی عاید کشورها می کرده است . در واقع توسعه خطی که در نواحی پیرامونی این راه در سالیان دراز شکل مـی - گیرد، از طریق حمل و نقل و رونق تجاری رشد و نمو پیدا می کرده است .
Machine summary:
این جاده همچنین از مهمترین راههای مبادله افکار بود و برخی از بنیادیترین اندیـشه هـا و فنـون تمدنی بشر همچون نوشتن ، استفاده از چرخ بافندگی ، کشاورزی و سوارکاری، از طریق ایـن شـاهراه، ١- برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) و کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد (UNCTAD) (١٣٧٥)، جاده ابریشم و سایر مسیرهای حمل و نقل تجاری اسیای مرکـزی بـا جهـان؛ گذشـته ، حـال و آینـده، ترجمه رضا پاکدامن ، در مدیریت پژوهش های اقتصادی و بین المللی ، تهران، ص ٩؛ فرانک، ایرین و برانستون، دیوید.
جـاده ابریـشم منشاء اصلی بسیاری از شهرهای پر رونق باستان که در آن زمـان در پیرامـون ایـن جـاده اسـتراتژیک و تجاری به وجود آمدند، بوده است که می توان از مغرب به مشرق آنها را این چنین نـام بـرد: در غـرب آسیا: بابل ، انطاکیه ، تیسفون، پترا، پالمیرا، صور و صیدا؛ در فلات ایران: اکباتان و ری؛ در دشـت خـشک ترکستان: مرو، سمرقند، بخارا، بلخ و تاشکند؛ در برآمدگی های کوهـستانی پـامیر: کاشـغر و یارکنـد؛ در بیابان حوضة تاریم : ختن ، شان ـ شان، کوچا، قرهشهر، لولان و تورفـان؛ در چـین : تونهوانـگ ، غارهـای هزاربودا و پایتخت های باستانی چانگ ـ آن و لویانگ که بـا رونـق ایـن جـاده ایـن تـودههـای عظـیم جمعیتی - فضایی دچار رونق و با رکود آن دچـار رکـود و اضـمحلال مـی شـدند٢.
در این پژوهش سعی شده است به این سوال پاسخ داده شود کـه آیـا توسـعه راه هـا(راه ابریـشم ) تأثیری بر توسعه شهرنشینی ، تجارت و تبادلات فرهنگی داشته است ؟ همچنین علـل و زمینـه هـای بـه وجود آمدن جاده ابریشم و تأثیر آن بر شکل گیری توسعه در نواحی پیرامونی خود مـورد بررسـی قـرار گرفته است .