Abstract:
تامین امنیت ملی و قدرت چانه زنی هر دولت در عرصه بین¬المللی بر گرفته از مولفه-های قدرت ملی و وزن ژئوپلیتیکی آن دولت است. قدرت ملی و وزن ژئوپلیتکی هر کشور تاثیر مستقیمی بر منزلت و مرزهای ژئوپلیتیکی آن کشور یا دولت دارد. این چهار مقوله (قدرت ملی، وزن ژئوپلیتیکی، منزلت ژئوپلیتیکی و مرزهای ژئوپلیتیکی)، ریشه های خود را از عوامل و مولفه های قدرت می گیرند که متخصصان امر سرچشمه قدرت را بیش از 10 مورد نام برده اند. در قرن بیستم و دهه اول قرن بیست و یکم یکی از مهمترین مولفه های تاثیرگذار در تولید قدرت و افزایش وزن ژئوپلیتیکی، انرژی هسته¬ای است. دولتها و کشورهایی که دسترسی کامل و استقلال فرایند تولید انرژی هسته ای و چرخه سوخت هسته ای را دارند از قدرتمندترین کشورهای جهان هستند. در فضای ناعادلانه و تبعیض آمیز مناسبات هسته ای(آپارتاید هسته ای) در جهان کنونی، دسترسی ایران به چرخه سوخت هسته ای می تواند باعث انبساط و یا انقباض قدرت ملی و مقوله های وابسته آن شود. در فضای نامعقول و تنش آلود مناسبات هسته ای از جانب قدرتهای هسته ای با کشورهای در حال دست یابی به چرخه سوخت هسته ای، به نظر می رسد که ایران می تواند از موقعیت و پتانسیلهای ذاتی و طبیعی خود بهتر استفاده کند. ایران با دارا بودن 13/28 تریلیون متر مکعب گاز طبیعی(5/15 ذخایر جهانی) و 5/137 میلیارد بشکه نفت خام (5/11 ذخایر جهانی) مقام دومین کشور دارنده بیشترین ذخایر نفت (پس از عربستان) و گاز (پس از روسیه) را دارد. چرخه سوخت هسته ای ایران زمانی منجر به تولید قدرت ملی معنی دار می شود که نه تنها دولت ایران، انرژی هسته ای را در علوم مختلف و تولیدات صنعتی وارد کرده و به تولید انبوه برساند؛ بلکه مسئولین امر و رهبران سیاسی بتوانند «مثلث استراتژیک انرژی» یعنی نفت، گاز طبیعی و انرژی هسته ای را تجمیع کرده و ایران را به قدرت اول انرژی جهانی تبدیل کنند.
Machine summary:
به نظر میرسد منابع انرژی به عنوان یکی از مهمترین متغیرهای ژئوپلیتیکی در نظام سیاسی کنونی جهان در تعاملات بین المللی میان کشورها و انتقال از مکانها و فضاهای بدون انرژی یا نیازمند انرژی، کنترل منابع تولید و مسیرهای انتقال انرژی و نیز تکنولوژیها و ابزارهای تولید، فرآوری و انتقال و حتی مصرف انرژی برای حفظ سیادت جهانی و منطقهای و به چالش کشیدن رقبا در عرصه بین المللی، جملگی داری ابعاد مکانی، فضایی و یا جغرافیایی است و به همین اعتبار انرژی را به موضوع ژئوپلیتیکی مهمی تبدیل نموده است.
4- موقعیت ژئوپلیتیکی ایران یکی از انبارهای مهم و در واقع بزرگترین انبار انرژی هیدروکربنی جهان، «خلیج فارس» است که تقریبا دو سوم ذخایر اثبات شده نفت و یک سوم ذخایر گاز طبیعی جهان در اختیار کشورهای این منطقه قرار دارد و اگر ذخایر انرژی حوضه دریای خزر را نیز به ذخایر انرژی خلیج فارس اضافه کنیم در حدود 70 درصد ذخایر تثبیت شده جهانی نفت و بیش از 40 درصد از منابع گاز طبیعی آن در داخل منطقهای تخم مرغ شکلی از جنوب روسیه و قزاقستان تا عربستان سعودی و امارات متحده عربی محصور گردیده است.
اما سوال اساسی این است که آیا این موقعیت ممتاز ژئوپلیتیکی و وجود ذخایر انرژی و موقعیت دسترسی مناسب، برای قدرتمند بودن و افزایش قدرت ملی یک کشور کافی است؟ آیا دولت ـ ملتهایی که دارای مشخصات فوق هستند، در عرصه بین المللی دارای توان اثرگذاری بالایی می باشند؟ کشورهای دارای ذخایر فسیلی که عمدتا در منطقه خلیج فارس قرار دارند متکی به اقتصاد تک محصولی هستند.