خلاصة:
جامعیت علمی قرآن از مبانی مهمّ صدوری تفسیر قرآن است که هر کدام از مفسران شیعی با استناد به ادلهای در هر یک از حوزههای جامعیت به یکی از دیدگاههای جامعیت حداقلی، اعتدالی و حداکثری، تمایل پیدا کردهاند. ورود تفصیلی و جدّی آیتالله جوادی و آیتالله معرفت در این بحث، موجب سؤال از موضع آنها نسبت به قلمرو جامعیت علمی قرآن شده است. ازاینرو، نوشتار حاضر به روش نقلی و پردازش اطلاعات به صورت تطبیقی با رویکرد انتقادی درصدد پرداختن به این مسأله است. یافتههای این پژوهش، نشان میدهد دو شخصیت قرآنی معاصر، جامعیت علمی قرآن را پذیرفته و نظراتی را در این خصوص ارائه نمودهاند. آیتالله جوادی دیدگاه جامعیت حداکثری را با دو شرط شمول رهنمودهای ظاهری، باطنی، تنزیلی و تأویلی قرآن کریم و دیگر تبیین این رهنمودها توسط معصومین. هرچند اصل دیدگاه ایشان قابل اثبات و دلایل دیگری در تأیید آن میتوان اقامه کرد، ولی در پارهای از ادله، ضعف وجود دارد. اما آیتالله معرفت جامعیت علمی قرآن را به وسیلۀ علوم قطعى به نحو اعتدال پذیرفته است. ایشان با استفاده از ردّ و نقد دیدگاههای مخالف در زمینۀ جامعیت سعی بر اثبات نظریۀ خود دارد و معتقد است؛ امکان استخراج تمام علوم از ظاهر قرآن وجود ندارد، بلکه جامعیت علمیقرآن در حقیقت اشارههایى علمى است که قابل انکار نیست.
Scientific comprehensiveness is an essential principle in Quran interpretation. Each of the Shiite commentators tends to adopt a particular interpretation by citing evidence in each area of comprehensiveness. It has raised questions regarding the positions of Ayatollah Javadi and Ayatollah Ma'refat on the scientific comprehensiveness of the Quran. This is based on their detailed and serious contributions to this discussion. The present paper explores this issue through a comparative analysis of the transmission and processing of information. Based on the research findings, both contemporary Qur'anic personalities accepted the scientific comprehensiveness of the Qur'an and provided comments on it. Ayatollah Javadi believes that the Qur'an's inherent scientific comprehensiveness results from the fact that all sciences are effective in achieving happiness both in this world and the afterlife, while the Qur'an was revealed for human happiness; Therefore, the maximum comprehensiveness of the Qur'an is acceptable under the following two conditions; Firstly, Qur'an guidelines should include the appearance, interior, reduction, and interpretation of the book; Secondly, these guidelines must be provided by the infallible. No one should expect the Quran to cover all sciences equally, or that we can derive details about all sciences from it. Although his principle is provable, some weaknesses exist. However, Ayatollah Ma'refat acknowledges the scientific comprehensive nature of the Qur'an through certain branches of science. By criticizing opposing views on comprehensiveness and religious belief, he tries to prove his theory and argues that the Qur'an cannot be used to extract all sciences; rather, it is a scientific reference whose reliability is unquestionable because of its comprehensiveness.
ملخص الجهاز:
ایشان با استفاده از ردّ و نقد دیدگاههای مخالف در زمینۀ جامعیت سعی بر اثبات نظریۀ خود دارد و معتقد است؛ امکان استخراج تمام علوم از ظاهر قرآن وجود ندارد، بلکه جامعیت علمیقرآن در حقیقت اشارههایى علمى است كه قابل انکار نیست.
دیدگاه آیتالله جوادی به دلیل تأثیرگذار و راهگشا بودنش برای حلّ مشکلات نظری در حوزۀ اندیشه و عمل دینی است؛ میتواند روشن کنندۀ مواضع فرقهها و فهم صحیح باشد ودیدگاه آیتالله معرفت، ضمن پذیرش اصل «جامعیت قرآن»، آیات ناظر به آن را يکي از راههاي اثبات اعجاز علمی قرآن معرفی نموده و معتقد است که جامعیت قرآن در راستای هدف آن، که هدایت بشر میباشد، صورت گرفته است.
اطلاق دوم، در آیۀ «نَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَاناً لِكُلِّ شَيْ(نحل: 89) است كه طبق آن، قرآن بيانگر همه چيز است و هيچ وجهي وجود ندارد كه گفته شود: اين «لِكُلِّ شَيْءٍ» تنها شامل فقه، اصول و احکام است؛ زیرا همه چيز در سعادت ما نقش دارد (جوادی آملی، تقریرات درس خارج تفسیر، تفسیر سورۀ نحل، آیۀ89، جلسۀ96).
ک: جوادی، 1391: 26/186- 187؛ معرفت، 1388: 6/ 13ـ20)، زیرا دستیابی به بسیاری از این علوم به حسب ظاهر الفاظ، میسر نیست؛ با این تفاوت که آیتالله معرفت در هیچ کجا مدعی جامعیت علمی قرآن، نسبت به تمام علوم طبیعی و تجربی نشده است؛ البته در تفسیر آیات علمی قرآن از حقایق علمی، به منظور سوق دادن انسان به شناخت الهی، بهره جسته است (ر.